پایش محیط زیست ایران در افق سند چشم انداز، دوره ۱۳۸۵-۱۳۹۵ (عملکرد تطبیقی با کشورهای منطقه و شناسایی حوزه های بحرانی)

چکیده مقاله

برخورداری از محیط‌زیست مطلوب یکی از آرمانهای سند چشم انداز 1404 است. منظور از محیط‌زیست مطلوب چیست؟ و چگونه می توان از حرکت کشور در راستای این آرمان اطمینان یافت؟ هدف این مقاله ارائه  مدلی برای پایش محیط زیست کشور و 25 کشور موضوع سند و پایش وضعیت آنها در سه مقطع 1385، 1390و 1395 است.

 ابتدا مدل استخرجی از مبانی نظری و پیشینه،  بر اساس نظر خبرگان با استفاده از مصاحبه گروهی متمرکز، پرسشنامه، دلفی، ضریب تغییرات و میانگین وزن نسبی در قالب 7 شاخص و‌ 17 متغیر، نهایی شده و با تکنیک تاپسیس و بر اساس داده های ملی و بین المللی تبدیل به شاخص ترکیبی شده است. سپس وضعیت و عملکرد محیط زیست ایران و کشورهای موضوع سند در کل و در ابعاد هفتگانه بررسی شده است.

نتایج، نشان‌دهنده‌ی، عملکرد و روند نامناسب زیست محیطی ایران و کشورهای منطقه است. با این حال ایران در سال 1395 در رتبه هفتم منطقه و بالاتر  از رقبای منطقه‌ای (بجز ترکیه) خود قرار دارد. از طرف دیگر شدت کاهش شاخص در  ایران با نرخ 1.02- بیشتری از  متوسط و کشورهای اصلی (بجز عربستان و مصر)  بوده است.

عملکرد ایران در 4 شاخص آب شرب و بهداشت؛ تنوع زیستی، زیستگاه‌ها و جنگلها و مراتع؛ اقلیم و انرژی؛ و منابع آبی،  نسبت به کشورهای مهم منطقه  بدتر، در 2 شاخص سکونتگاه‌ها؛ و کشاورزی بهتر و شاخص کیفیت هوا، فاقد داده‌های کافی برای ارزیابی است. در پایان با اشاره به حوزه‌های بحرانی، پیشنهادات و اولویتهای سیاست‌گذاری ارائه شده است.