بررسی پیامدها و معضلات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی خشکیدگی دشت سیستان، ناشی از قطع جریان رودخانه هیرمند توسط دولت افغانستان و ارائه راهکارهای پیشنهادی

چکیده مقاله

رودخانه هیرمند به عنوان شریان اصلی در جنوب شرق کشورمان از دیرباز نقشی حیاتی را برای مردمان این منطقه ایفا می کرده است. در سال 1971 طی توافق میان ایران و افغانستان موسوم به پیمان دلتا میزان حقابه ایران از رودخانه هیرمند در سال های نرمال 26 متر مکعب در ثانیه تعیین شده و این در حالی است که میزان نیاز منطقه سیستان به آب اعم از کشاورزی، شرب، خدماتی، صنعتی و تولیدی در حدود 8/1 تا 2 میلیارد متر مکعب است را نمی‌دهد اما همین مقدار کم هم اجرا نمی‌شود و از مجموع 800 میلیون متر مکعب آبی که سالانه باید وارد دشت سیستان شود، تنها 70 میلیون متر مکعب آب جاری می‌شود که آن هم محدود به سال‌های پر باران می‌شود به طوری که در خشک سالی های حاکم بر منطقه (در هشت سال اخیر) این میزان به صفر رسیده است. هرچند در مقاطع کوتاهی جریان آب به جریان می‌افتد اما آب جاری شده بیش از آنکه حقابه هامون باشد تنها سرریز سدهایی است که روی هیرمند در هندوکش افغانستان احداث شده و این سرریز نتیجه بارش نسبتا خوب باران و نزولات جوی در فصل آبگیری بوده که به هیچ عنوان امیدوار کننده نیست. قطع جریان هیرمند عواقب بسیار ناخوشایندی را برای ساکنان جنوب شرقی ایران در پی داشته است که از آن جمله خشک شدن تالاب بین المللی هامون است که از 5 سال گذشته به شن زاری تبدیل شده است.400 هزار نفر از کشاورزی ، دامداری و ماهی گیری محروم شده‌اند و تنها منبع درآمد و امرار معاش خود را از دست داده اند به طوری که صید سالیانه 7 تا 12 میلیون تن ماهی از این تالاب اکنون به صفر رسیده است که فقر ناشی از آن در سال های اخیر باعث بروز ناهنجاریهای اجتماعی، مهاجرت و قاچاق کالا و مواد مخدر به صورت گسترده ای شده است.