بررسی میزان آلودگی و پراکنش فلزات سنگین با منشا زمین زاد در آلودگی خاک زراعی حوضه آبریز بردسیر (استان کرمان)

چکیده مقاله

فلزات سنگین می‌توانند از دو منشا طبیعی و یا انسانی وارد آب، خاک و چرخه مواد غذایی گردند که به دلیل عدم خودپالایی، انباشتگی در زنجیره غذایی و نبود نقش زیستی در بدن موجودات دارای خطرات زیست‌محیطی و بهداشتی می‌باشند. هدف از این مطالعه بررسی و پایش غلظت آرسنیک، آنتیموان، سرب و کادمیوم و ترسیم نقشه توزیع آلودگی در خاک زراعی حوضه آبریز بردسیر است. نمونه‌برداری از خاک براساس زمین‌شناسی، رعایت پراکنش مناسب، قضاوت کارشناسی و به‌ صورت تصادفی انجام شد. در این راستا 105 نمونه خاک از عمق زیر 10 سانتیمتری برداشت گردید. نمونه‌ها با الک 2 میلیمتری الک شدند و بخش کوچک‌تر از 2 میلیمتر پودر و جهت آنالیز شیمیایی به روش ICP-MS به آزمایشگاه ارسال گردیدند. تحلیل آماری اندازه‌گیری غلظت فلزات سنگین منتخب، شاخص زمین انباشت، درجه آلودگی، فاکتور پتانسیل ریسک و ریسک اکولوژیک انجام شد. نتایج تحلیل آماری مبین عدم همبستگی آرسنیک و آنتیموان، روش انتقال متفاوت این فلزات و آلودگی کم تا شدید از نظر شاخص‌های آلودگی می‌باشد. نتایج کلی حاصل از نقشه‌های پراکنش و غلظت As و Sb مبین آلودگی خاک به آرسنیک در بخش مرکزی و شرقی تا خروجی حوضه در شمال محدوده است و آلودگی به آنتیموان در جنوب، غرب و شرق و تا حدودی مرکز محدوده واقع‌ شده ‌است. منشا اصلی آلودگی در محدوده زمین‌زادی و ناشی از زون‌های دگرسانی و ولکانیک‌های سنوزوئیک است و منابع بشرزاد در ایجاد آلودگی اهمیت ندارند و تنها تفاوت روش انتقال آلودگی عناصر آرسنیک و آنتیموان سبب پراکندگی و تمرکز متفاوت آلودگی در محدوده شده است.