شهر متکثر، محرومیت و هویت ملی؛ واکاوی نقش محرومیت نسبی و زیست شهری در هویت ملی

چکیده مقاله

محرومیت نسبی ناظر بر یک نگرش ذهنی و نه لزوماً یک وضعیت عینی است که بیشتر از طریق مقایسه خود یا گروهی که فرد بدان منتسب است با افراد یا گروههای دیگر حاصل میشود. هدف این مقاله سنجش میزان محرومیت نسبی در بین شهروندان تبریزی و ترکهای ساکن تهران و ارزیابی تاثیر محرومیت نسبی گروهی بر هویت ملی این دو گروه است. چارچوب نظری پژوهش هویت اجتماعی تاجفل است که معتقد است ارتباط بین قومی و زندگی در فضای متکثر قومی باعث تقویت تمایزیافتگی و در نتیجه تقویت هویتهای درونگروهی میشود. روش پژوهش پیمایش و جامعه آماری ترکهای تهران و شهروندان تبریزی است. حجم نمونه شامل 880 نمونه ) 440 نمونه تهران و 440 نمونه تبریز( است که از طریق فرمول کوکران محاسبه شده است. روش نمونهگیری، روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای است و نمونهها بعد از تعیین بلوکها، به صورت تصادفی انتخاب شدهاند. ابزار پژوهش پرسشنامه محققساخته است. یافتههای پژوهش نشان داد که میزان محرومیت نسبی گروهی در بین شهروندان تبریزی بالاتر از ترکهای ساکن است. از بین ابعاد محرومیت نسبی گروهی، میزان شدت محرومیت نسبی فرهنگی بیشتر از ابعاد اقتصادی و سیاسی است و میزان شهروندان تبریزی بالاتر از ترکهای ساکن تهران است. در مقابل میزان هویت ملی ترکهای ساکن تهران بالاتر از شهروندان تبریزی است. از بین ابعاد هویت ملی نیز به ترتیب ابعاد آگاهی، تعهد و تعهد بالاترین میزان را دارا هستند. نتایج نشان داد فضای متکثر شهر تهران برخلاف نظر تاجفل که معتقد است شهرهای چندقومی باعث تمایزیافتگی بیشتر هویتی میشود باعث همگرایی بیشتر در بین ساکنان آن شده و به کاهش محرومیت نسبی گروهی کمک کرده است. در مقابل فضای یکسان قومی در شهر تبریز باعث تقویت تصور تبعیض گروهی شده و محرومیت نسبی گروهی را در آن فضا تقویت کرده است.

تمایزیافتگی هویتی، هویت ملی، هویت اجتماعی، محرومیت نسبی گروهی.