نقش تحولات اجتماعی و تغییرات محیطی در دگرگونی الگوی معیشت در جوامع روستایی مورد مطالعه: شهرستان ملکشاهی ایلام

چکیده مقاله

معیشت در اجتماعات روستایی ارتباط تنگاتنگی با زمینه اجتماعی و شرایط محیطی دارد. هر گونه تغییر در نگرش اجتماع به زندگی و شرایط محیطی می­تواند تغییر سبک زندگی و شیوه تامین معیشت را به دنبال داشته باشد. هدف این مقاله مطالعه نقش تغییرات اجتماعی و شرایط محیطی بر جهت‌گیری تامین معیشت در روستاهای شهرستان ملکشاهی است. روش تحقیق پژوهش، کیفی و استراتژی مورد استفاده نظریه مبنایی است. روش گردآوری داده مصاحبه نیمه­ساخت­یافته و روش نمونه­گیری، نمونه­گیری هدفمند است. تعداد مطلعان 34 نفر و اطلاعات موردنیاز در طول سال­های 2019 تا 2021 گردآوری و تکمیل شده است. یافته­ها نشان داد که تغییرات اجتماعی مثل سبک زندگی، کیفیت زندگی، تغییر نگرش به زندگی، جذابیت سبک زندگی شهری، اولویت آینده فرزندان و ضرورت تحصیل آنان، گسترش ناامنی و تغییرات محیطی همچون خشکسالی، کمبود منابع آبی، نامرغوب بودن زمین برای کشاورزی به عنوان علل تغییر رویکرد تامین معیشت؛ اقتصادی نبودن فعالیت‌های سنتی به دلایلی چون نبود زیرساخت­های مناسب، مشاع بودن زمین­های کشاورزی و ناتوانی در بازاریابی به عنوان شرایط زمینه­ای و در نهایت بهره‌وری پایین، افزایش قاچاق دام به عراق و دزدی و ناامنی به عنوان شرایط مداخله­ای در تغییر نظام معیشت روستایی در روستاهای شهرستان ملکشاهی موثر بوده­اند. نتایج نشان داد که تغییرات فرهنگی اجتماعی و تغییرات محیطی نقش محوری در تغییر تامین معیشت و شیوه معیشتی داشته است. این عوامل باعث تغییرات قابل توجه در حوزه اشتغال و شیوه تامین معیشت مردم منطقه شده است. افول دامداری سنتی و شکل‌گیری دامداری نیمه تجاری، مهاجرت، تمایل به فعالیت در بخش اداری، رواج باغداری، رواج ساخت خانه باغ در روستاها شده است که تلاش می­کند وابستگی خود به محیط را کاهش دهد و با کنترل شرایط محیطی، تاثیرات آن را به حداقل برساند.

کلیدواژه‌ها: جوامع روستایی، عوامل اجتماعی فرهنگی و محیطی، معیشت پایدار، شیوه معیشت