بررسی نقش و جایگاه دین در هویت فردی ایرانیان

چکیده مقاله

هویت مسئله‌ای پیچیده، چندبعدی و متکثر است و عناصر و عوامل مختلفی در ساخت و شکل‌دهی به آن نقش دارند. در فرایند شکل‌گیری هویت فردی دو عمل انجام می‌شود: شناخت خود و شناساندن خود به دیگران؛ این دو عمل باعث تمایز فرد از دیگران، تفاوت‌گذاری و دگرگونه‌سازی می‌شود. یکی از این عناصر دین است و هدف این پژوهش بررسی نقش و جایگاه دین در هویت فردی ایرانیان است. روش تحقیق روش پیمایش و جامعه آماری شامل افراد بالای 16 سال مراکز استانی کشور است. حجم نمونه برابر با 1300 نمونه است که با روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای و به صورت تصادفی سیستماتیک از مراکز استان‎های تهران، آذربایجان‎شرقی، خوزستان، گیلان، فارس، کردستان و خراسان رضوی انتخاب شده‌اند. یافته‌های به دست آمده نشان می‌دهد که دین در کنار عوامل مختلف جایگاه مهم و منحصر به فردی در هویت فردی ایرانیان دارد. به‌طوری این عنصر افزون ‌بر اینکه خود به صورت مستقیم نقش محوری در ساخت هویت فردی دارد از طریق دو چرخه بر هسته مرکزی هویت فردی یعنی تمایزیافتگی تأثیر می‎گذارد. در چرخه اول بعد دینی با تأثیرپذیری از بعد ملی به صورت مستقیم و از طریق تعامل با بعد قومی بر تمایزیافتگی تأثیر می‎گذارد. در چرخه دوم که از متغیر فضای مجازی آغاز می‎شود، این متغیر با تغییر و تحول نقش رسانه‎های جمعی بر بعد دینی تأثیر می‎گذارد. در ادامه بعد دینی به‌طور مستقیم و به صورت غیرمستقیم در تعامل با بعد قومی بر تمایزیافتگی فردی اثر گذاشته و آن را تحت تأثیر قرار می‎دهد.