بررسی فرهنگ مصرف و سبک زندگی در خانواده های ایرانی؛ آسیب شناسی و راهبردها

چکیده مقاله

مصرف، ریشه در فرهنگ داشته و از نگرش‌ها و ارزش‌های یک جامعه نشئت می‌گیرد. مصرف، نماد ویژگی‌هایی است که افراد از طریق آنها در جامعه قضاوت می‌شوند و سبک زندگی، برساختی از مجموع موقعیت‌های اجتماعی بر بنیان همان انتخاب‌های شخصی است. شواهد نشان میدهد در طی سال‌های گذشته، مصرف‌گرایی در جامعه ایران به شکل فزاینده‌ای گسترش یافته و سهم کالاهای تجملی و لوکس در سرانه مصرف خانوارها سیر صعودی داشته است. این مسئله با توجه به شرایط خاص ایران در نظام جهانی و تحریم‌های اتخاذ شده بین‌المللی حائز اهمیت بوده و می‌تواند پیامدهای مخربی در پی داشته باشد. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش شده تصویری از وضعیت موجود مصرف‌گرایی در کشور ارائه شود. اطلاعات و داده‌های مورد نیاز نیز از طریق منابع اسنادی و کتابخانه‌ای و فراتحلیل پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه مصرف تامین شده است. نتایج بررسی وضعیت مصرف حاکی از آن است که فرهنگ مصرف در کشور در مقایسه با سایر کشورها ناسالم و غیراقتصادی است. بر اساس نتایج پژوهش، الگوی مصرف در ایران از دو جهت دچار آسیب است. اول اینکه بخش زیادی از هدر رفت منابع در کشور ناشی از عدم آگاهی و فرهنگ نادرست مصرف در خانواده‌ها است و دوم اینکه نوعی فرهنگ تجملی در خانواده‌های ایرانی و جامعه در حال گسترش است. این جریان تنها به طبقه بالای جامعه اختصاص نداشته و در طبقه متوسط و حتی تا حدودی در طبقات پایین جامعه نیز نفوذ کرده است.