پیش بینی مقادیر عددی دبی اوج سیلاب با دوره بازگشت های مختلف در پناهگاه حیات وحش موته

چکیده مقاله

 یکی از اساسی ترین مسائل آب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان علاوه بر کمبود نزولات جوی، نوسانات جریان های سطحی آبراهه ای و رودخانه ای می باشد. بروز سیلاب های مهیب و خسارت بار این مناطق، ذخیره سازی و استفاده بهینه از منابع آبی موجود را به مسئله ای اجتناب ناپذیر تبدیل نموده است. در منطقه حفاظت شده پناهگاه حیات وحش و پارک ملی موته در استان اصفهان، متوسط بارش سالانه کم و پراکنش نامنظم از یک طرف و کنترل سیلاب ها و تأمین نیاز آبی حیات وحش تحت حمایت در پارک ملی موته سبب گردیده است که مسئله سیلاب های موجود در منطقه به طور علمی و اساسی مورد ارزیابی قرار گیرد تا راهکارهای استفاده بهینه از رواناب ها در جهت برآورده نمودن نیاز منطقه و حفظ منابع آب و خاک قابل برنامه ریزی و تصمیم گیری باشد.

بهترین راه برنامه ریزی و مدیریت صحیح استفاده از آب اندک موجود در منطقه خشک موته، بکارگیری مناسب آمار بارندگی موجود، با در نظر گرفتن تمام خصوصیات فیزیکی منطقه جهت پیش بینی مقادیر عددی دبی اوج سیلاب ها با دوره بازگشت های مختلف به روش SCS می باشد. بدین منظور ابتدا منطقه مورد مطالعه به شش زیر حوزه تقسیم شد. به دلیل عدم وجود ایستگاه هیدرومتری و باران سنجی در منطقة مورد مطالعه، از آمار بارندگی روزانة ایستگاههای مجاور استفاده گردید. برای هر زیرحوزة مطالعاتی، با توجه به نزدیکی فاصله و شرایط اقلیمی، ایستگاه مبنا انتخاب شد. کیفیت و همگنی اطلاعات بارندگی روزانه این ایستگاهها با استفاده از روش جرم مضاعف(Double mass curve) ارزیابی شد. نواقص آماری نیز با استفاده از روش همبستگی بین ایستگاهها بازسازی گردید. در مواردی که نیاز به تطویل آماری بود، با استفاده از همین روش آمارهای موجود تطویل داده شد. شماره منحنی حوزه (CN)، نگهداشت سطحی حوزه (S)، ارتفاع رواناب و وضعیت رطوبتی خاک از طریق عملیات صحرایی و آزمایشگاهی بدست آمد. به کمک نرم افزار Excel و با استفاده از آمار بارندگی روزانه و CN بدست آمده، ماکزیمم دبی لحظه ای حاصل از هر بارندگی از روش SCS محاسبه گردید. دبی های اوج سالیانه همه زیرحوزه ها با توجه به دوره آماری 1977 تا 1995 استخراج شد و به کمک نرم افزار Flood Frequency آنالیز گردید. نتایج نشان داد که بهترین مقادیر عددی دبی اوج سیلاب برای زیر حوزه های 1، 3 و 5 با دوره بازگشت های 2 تا 200 سال با استفاده از روش گشتاور وزنی احتمال (PWM) بدست می آید. توزیع آماری مناسب برای زیرحوزه 1 توزیع نرمال(N) و زیرحوزه های 3 و 5 توزیع نمایی؛ بترتیب با حداقل مقادیر میانگین خطای استاندارد (SE) برابر 40/8 ، 56/7  و 14/29 می باشد. همچنین بهترین مقادیر عددی دبی اوج سیلاب برای زیرحوزه های 2، 4 و 6 با دوره بازگشت های 2 تا 200 سال با استفاده از روش حداکثر درستنمایی (ML) بدست آمد. توزیع آماری مناسب برای زیرحوزه های 2 و 6، توزیع مقادیر حد نوع اول(EV1) بترتیب با حداقل مقادیر میانگین خطای استاندارد (SE) برابر 77/11 و 16/3  است و توزیع آماری مناسب برای زیرحوزه 4، توزیع نرمال با حداقل مقدار میانگین خطای استاندارد (SE) برابر 88/34 می باشد.