برآورد تغییرات زمانی و مکانی سطح ایستابی آبخوان دشت بیستون استان کرمانشاه با روشهای زمین آماری

چکیده مقاله

امروزه استفاده از روش‌های زمین‌آماری به‌سبب لحاظ ارتباط مکانی در موضوعات مختلف اکولوژیکی مورد توجه ویژه قرار گرفته است. در همین راستا، تحقیق حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی سطح آب زیرزمینی دشت بیستون واقع در استان کرمانشاه طی دوره زمانی 1370- 1394 و به‌طور ویژه با استفاده از روش‌های تخمین‌گر درون‌یابی انجام شد. بدین‌منظور، ابتدا داده‌های سطح آب زیرزمینی دشت مطالعاتی شامل 21 حلقه چاه مشاهده‌ای، جمع‌آوری و بانک اطلاعاتی آن‌ها در محیط نرم افزار Excel تهیه شد. سپس روش‌های مختلف درون‌یابی شامل کریجینگ معمولی (OK)، وزن‌دهی عکس فاصله (IDW) با توان‌های یک تا پنج و کوکریجینگ (COK) با متغیر کمکی برای تخمین سطح ایستابی مورد استفاده قرار گرفتند. در ادامه، برای ارزیابی دقّت روش‌های مزبور در تخمین تراز سطح ایستابی از روش اعتبارسنجی متقابل با معیار‌های آماری ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) و میانگین انحراف خطا (MBE) استفاده شد. سپس نقشه‌های پهنه‌بندی مکانی در ابتدا و انتهای دوره مورد مطالعه تهیه و نهایتاً نقشه هم‌افت سطح آب زیرزمینی در محیط نرم‌افزاری Arc GIS 10.4.1 ترسیم شد. نتایج نشان داد که واریوگرام مدل گوسی بهترین مدل برازش شده به ساختار فضایی داده‌ها و روش کریجینگ به‌عنوان مناسب‌ترین روش برای تخمین سطح ایستابی در منطقه به‌دست آمد. نتایج تحقیق نیز حکایت از افت سطح آب زیرزمینی در بیشتر نقاط دشت داشت. به‌طوری که حداکثر این افت معادل 22 متر در قسمت جنوب غربی دشت (دامنه موثر چاه‌های 9 و 17) و حداقل افت معادل پنج متر در قسمت مرکزی دشت طی دوره 25 ساله مطالعاتی برآورد شد. دور بودن از جریان رودخانه، رشد روز افزون صنایع پر مصرف آب از دلایل اصلی کاهش سطح آب زیرزمینی است.