سیره فقهی فیض کاشانی در به کار گیری دلیل عقل

چکیده مقاله

نظر به اهمیت دلیل عقل در استنباط، به‌ویژه در مسائل نو، بررسی آثار فقها از جمله بررسی سیره فقهی فیض کاشانی به عنوان فقیهی مؤثر در تکامل فقه در اثبات این مسأله شایسته است. بدین منظور بررسی کتب مختلف وی بر اساس روش تحلیل محتوی انجام شده و یکایک فتاوای وی نیز مورد بررسی قرار گرفته ‌است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد مرحوم فیض معنای دلیل عقل را مفهومی در نظر می‌گیرد که مختص انبیاء است و مقتضای دلیل عقل را متابعت از این عقل می‌داند. و به نوعی دلیل عقل مصطلح را ظنی می‌داند. و اهل اجتهاد را در مسیر خطا می‌پندارد در عین حال در مواردی دلیل عقل و شواهد عقلی را مکرر در کنار دلیل نقلی به کار می‌برد.
بنابر این به نظر می‌رسد وی سه مفهوم از عقل را در بیان خود بدون تصریح به آن بکار برده است: نخست آن مفهوم که عقل را مختص انبیاء می‌داند و دیگران را از آن بی‌بهره و در عین حال مفید و قابل استفاده در استنباط. دوم مفهوم عقل مستقل است که در نظر وی در فرایند استباط به کار نمی‌آید. سوم مفهومی از دلیل عقلی است که بارها آن را به‌کار گرفته و بیشتر درک خطابات شرعی است.